O blog de GÁLIX

 


AGOSTO
2025

Recomendamos A escola robot de Anxo Fariña

 

 

A publicación dun libro de Anxo Fariña é sempre unha boa nova, non só para os seus fieis lectores, senón para a comunidade lectora en xeral. Fariña é un dos escritores e ilustradores máis refrescante do panorama literario e un agudo observador da deriva tecnolóxica da nosa sociedade.


Neste volume titulado A escola robot, o autor volve aos seus temas recorrentes: a importancia da ecoloxía, o valor da amizade, o traballo en equipo e a necesidade do humor para enfrontarse coas adversidades da vida. E neste último punto o autor desprega toda a súa habelencia construíndo un relato onde o narrador interpela decote ás persoas que están a ler. Informa dalgunhas cousas que pasaron, doutras que poden pasar e, mesmo, permítese opinar ou especular de tal xeito que acaba por converterse nun personaxe moi singular dentro da novela.

O libro flúe a un bo ritmo, cun aquel de suspense, diálogos enxeñosos e unhas ilustracións moi acaídas realizadas polo propio autor. A escola robot ensínanos moitas cousas alén das materias clásicas de calquera escola técnica, como por exemplo aprender a aprender ou, como puidemos comprobar coa apagada do mes de abril, que en realidade a enerxía que move o mundo é a enerxía creativa. Tamén nos lembra que os robots, as redes sociais, as mascotas ou os móbiles non son bos ou malos, senón que dependen dos seus donos. Mais, por riba de todo, esta escola ensínanos que para construír un robot, ou calquera cousa, cómpre ter en conta os aspectos técnicos e funcionais, pero tamén os éticos.



Álex Mene



GÁLIX publica cada mes unha recensión feita por algunha ou algún dos socios para a sección Este libro encantoume da OEPLI. Todos os meses poderás ver neste blog as recomendacións de Literatura Infantil e Xuvenil en galego e na web da OEPLI as propostas das asociacións dos diferentes ámbitos lingüísticos que forman a organización. Se queres colaborar coas túas recomendacións, non dubides en nos contactar.

 

No ano 2024, con motivo do 35º aniversario da Asociación Galega do Libro Infantil e Xuvenil – GÁLIX, redactei, a petición do meu estimado David Cortizo, un artigo para a revista Grial no que repasaba a evolución da nosa LIX desde o nacemento da asociación ata os nosos días.


 

Aquel exercicio de lecturas e análise de datos, puxo de manifesto os magníficos estudos das investigadoras e especialistas que levan tempo afondando na nosa LIX, e espertou en min a necesidade de afondar na etapa anterior, de mirar cara a atrás e descubrir os primeiros pasos dunha literatura pensada para a rapazada galega. Deste xeito, cheguei á Editorial Galaxia.

A Editorial Galaxia nace o 25 de xullo de 1950, cunha vocación que vai máis alá da publicación de libros: nace para acompañar a construción cultural de Galicia. Había moito por facer e as persoas que formaban parte, ou estaban na órbita, de Galaxia asumían a tarefa coma propia. Hai cartas que constatan a preocupación que existía ante a ausencia de publicacións dirixidas á rapazada galega.

Nese contexto, Galaxia establece unha colaboración coa editorial catalá La Galera, da que, do bo facer de Xohana Torres, nacen as primeiras traducións ao galego de obras infantís:

  • O abeto valente, de Jordi Cots (1967)

  • O globo de papel, de Elisa Vives de Fábregas (1967)

  • Unha nova terra, de Francisco Candel (1967)

  • Todos os nenos do mundo seremos amigos, de Eulalia Valeri (1967)

A aprobación do uso das linguas vernáculas en todos os graos do ensino (1970) provoca un aumento da demanda de materiais en galego. Comeza así un novo impulso, tamén editorial, co obxectivo de crear libros próximos á realidade galega. Xunto ás traducións, empezan a publicarse na Editorial Galaxia literatura infantil e xuvenil orixinal, feita por autoras e autores galegos, coa vontade de ofrecer historias próximas, recoñecibles. Algúns dos títulos pioneiros son:

  • Polo mar van as sardiñas, de Xohana Torres (1968)

  • O lobo é o raposo (Popular, 1968)

  • Contos pra nenos, de Laureano Prieto (1968)

  • A galiña azul, de Carlos Casares (1968)

  • O león e o paxaro rebelde, de Bernardino Graña (1969)

  • Don Gaifar e o tesouro – Popular (1970)

  • Cousas de Xan e Pedro – Popular (1971)

  • Miúdo e a campaíña dos grelos, de Emilio Gregorio Fernández (1971)

  • O neno mentirán e o lobo, de F. Delgado Rodríguez (1972)

  • O espanta-paxaros, de Xosé Agrelo Hermo (1972)

  • Calriños e o abó, de Xoan Carlos Arias (1972)

  • O bosque de Ouriol, de Arcadio López-Casanova (1973)

  • A laranxa máis laranxa de todas as laranxas, de Carlos Casares (1973)

  • Os anxos cómense crus, de Jorge Díaz (1973)


     

     

    En 1972, Galaxia publica Contos populares da provincia de Lugo, resultado dun traballo colectivo do Centro de Estudos Fingoy. (Mestres e mestras recolleron contos directamente dos beizos do seu alumnado.)



 

 

 

Ese mesmo ano, Carlos Casares traduce ao galego O Principiño.


 

 


 

E, fóra do círculo de Galaxia, tamén florecen iniciativas moi importantes:

  • Manuel María: Os soños na gaiola (autoedición, 1968) e As rúas do vento ceibe (Xistral, 1979)

  • Pura Vázquez: Versos pra os nenos da aldea (1968)

  • Dora Vázquez: Campo e mar aberto (Celta, 1975)

  • Ambas irmás: Monicreques (autoedición, 1974)

Cabe deixar constancia neste escrito do labor no eido da LIX galega de editoriais como: Edicións Celta (1938), Ediciós O Castro (1963) ou Edicións Xerais de Galicia (1979).

E, por suposto, non podemos esquecer a publicación de Memorias dun neno labrego, de Xosé Neira Vilas (Follas Novas, 1961), obra considerada por moitas persoas como fundacional da nosa LIX. Actualmente, Galaxia edítaa en múltiples formatos, incluída a adaptación a banda deseñada realizada no ano 2024 por Iria Aldegunde.


O contexto cultura da época tamén xogou un papel importante. Agrupacións como O Galo (1961), O Facho (1963), Abrente (1969) ou o Instituto da Lingua Galega (1971) foron verdadeiros motores culturais e lingüísticos. Nace a revista Axóuxere e, despois, Vagalume (1975–1978), sendo referentes no eido da LIX galega.



No artigo “O presente”, publicado no Galaxia Almanaque (1950–1975), Ramón Piñeiro recoñecía o desenvolvemento dunha literatura infantil e xuvenil en galego como un dos froitos máis relevantes deses 25 anos de traballo.




 

Tartaruga, Árbore, Sete Mares... e moito máis

O traballo iniciado por Galaxia foi sementando un camiño que deu froitos duradeiros. As coleccións Tartaruga, Árbore, Sete Mares, Costa Oeste, Sonárbore, entre outras, permitiron construír unha oferta editorial estábel destinada aos rapaces e rapazas.

Desde GÁLIX, queremos aproveitar a celebración dos 75 anos da Editorial Galaxia para pór en valor o seu labor protagonista no comezo e desenvolvemento da nosa LIX.

Parabéns á Editorial Galaxia, socia número 45 de GÁLIX, por chegar a esta efeméride con tanta saúde. Grazas polo compromiso e por camiñar canda nós dende os primeiros pasos da asociación.

Quero rematar cunha frase recollida do, xa referido, Galaxia Almanaque (1950–1975):

Un xeito seguro pra non mancar a un pobo é o de escolarizalo na propia lingua”.


Seguimos sementando.



Miguel Alonso Diz

Directiva de GÁLIX

Vigo, xullo de 2025



*As fotografías corresponden a libros da biblioteca persoal de Miguel Alonso Diz

 

Está aberto o prazo para presentar candidaturas á XVI edición dos Premios da Cultura Galega 2025.

Estes galardóns, concedidos pola Xunta de Galicia, recoñecen o labor de persoas ou entidades destacadas, neste ano, nun destes ámbitos da cultura: Lingua, Letras, Artes Plásticas, Artes Escénicas, Música, Creación Audiovisual, Proxección Exterior, Iniciativas en prol do Patrimonio Cultural.

Destacados representantes da Literatura Infantil e Xuvenil Galega recibiron este premio na categoría de Letras, foi o caso de: Agustín Fernández Paz (2010), que renunciou a el. Xosé Neira Vilas (2014); Fina Casalderrey (2015); ou Ledicia Costas (2020).

No eido das das Artes Plásticas aínda non se valorou o labor das creadoras e creadores que dedican a súa arte, preferentemente, ao libro infantil e xuvenil a modo de álbum, banda deseñada, novela gráfica ou ilustración, agás no caso de Miguelanxo Prado (2015).

Poderán ser candidatas persoas, colectivos ou entidades, activas no momento de ser presentadas, con traxectoria vinculada coa literatura galega.

As candidaturas deberán ser presentadas por institucións e entidades culturais ou profesionais, públicas ou privadas, relacionadas co obxecto de cada premio, antes do 9 de setembro de 2025.

ACCESO AO DOG


 

Antonio Seijas, historiador da arte, pintor, ilustrador, autor de banda deseñada, poeta galego.

Socio número 338 e vicepresidente de GÁLIX durante varios anos.

Ilustrador para revistas e xornais, realizou portadas de libros, capas e libretos de discos, logos como os da Fundación de David Lynch e ilustracións para series.

No ano 2012 a súa adaptación do libro "Cartas de Inverno” de Agustín Fernández Paz, mereceu o Premio Isaac Díaz Pardo ao Mellor Libro Ilustrado concedido pola Asociación Galega de Editores.

No 2019 publicou a súa primeira novela xuvenil “O Soño da Serpe” en Galaxia editorial.

En 2020 gañou o premio á mellor novela gráfica, coa obra A Chaira.

Como ilustrador de literatura infantil e xuvenil colaborou con diversas autoras e autores para varias editoriais.

 

  ACCESO AO CUESTIONARIO EN PDF 


    Apoiar a GALIX é un xeito valioso de arroupar a LIX galega.

  1. Ti es o socio número 338. Por que te asociaches a GALIX e continúas apoiando este proxecto?

Como parte activa da LIX galega, tanto como autor como lector, non entendería non facelo. Apoiar a GALIX é un xeito valioso de arroupar a LIX galega.

  1. Que ou quen che axudou a achegarte á LIX galega?

Desde pequeno fun lector en xeral de todo, pero a partir de comezar a ilustrar capas e libros de LIX a inmersión xa foi maior porque a visión xa empeza a ser tamén desde dentro.

  1. Que libro marcou a túa infancia ou a túa mocidade?

Moitos, non podería quedarme con un título en concreto porque lía de todo. Pero non houbo un especial que marcara nada. Podo lembrar, por exemplo, algún título concreto como El día en que el mar se retiró de Mickey Spillane, ou a colección completa de Xulio Verne de Orbis, as coleccións de Cousteau, libros de Agatha Christie da niña nai, os Librojuegos de Altea Junior, e moitos libros de xeoloxía, de antropoloxía, de astronomía, esoterismo, arqueoloxía, de insectos, de animais, de minerais, e natureza en xeral... Algún recomendado na clase como Un agujero en la alambrada de François Sautereau, Os escaravellos voan a tardiña de María Gripe, La isla al mediodía e Las armas secretas de Cortázar, El camino de Delibes. Son os primeiros que me veñen á cabeza da niña infancia e ata os catorce ou quince anos.

  1. Un libro de literatura infantil ou xuvenil galego que consideres imprescindible?

Persoalmente considero relevantes Cartas de Inverno e Cando petan na porta pola noite, por todo o que significaron e significan, e polos seus autores, Agustín Fernández Paz e Xabier P. Docampo. Imprescindible, en xeral, creo que non hai nada.

 

A perda de falantes en galego entre a xuventude supoño que vai directamente relacionada tamén co número de lectores.

  1. Con que personaxe da nosa LIX te sentes máis identificado?

Nunca me sentín identificado con ningún, xa bastante custa identificarse cun mesmo.

  1. A que ilustradora ou ilustrador galego escollerías para poñer imaxes aos teus soños ?

Por coherencia debería ilustralos eu mesmo porque son quen os sinte e vive de primeira man. Pero de ter que escoller a outra persoa, pola súa calidade e xenialidade escollería sen dúbida ao gran Xan López Domínguez, moi querido e admirado por min.

En xeral a LIX merecería máis respecto, máis coñecemento e recoñecemento. Moito máis.

  1. Sinala a maior fortaleza e a maior debilidade do libro infantil e xuvenil galego.

A debilidade podería ser o número de lectores mozos. A perda de falantes en galego entre a xuventude supoño que vai directamente relacionada tamén co número de lectores. A fortaleza seguramente a calidade que hai en moitas obras, que é moi grande. Pero non son ninguén para dar unha resposta moi axeitada a esta pregunta, vai máis alá dos meus coñecementos, é tan só un pensamento sen indicio de certeza.

  1. Dende que ti te vinculaches ao LIXG ata a actualidade, que cambios destacarías na súa evolución

Creo que a difusión que se acada en redes sitúa a LIX en xeral nun escaparate que antes non tiña. O que é positivo a pesares das contrapartidas: egos (ter unha conta en redes sociais non implica que sexas un autor bo, interesante, nin te converte en importante), temáticas por modas sociais ou virais, etc. Quero dicir, o importante é a obra, a súa calidade, profundidade, transcendencia... non as pantomimas que se forman arredor dela, incluíndo aos “que van de”, likes e aparencias.

  1. Cal consideras que é o grao de coñecemento e respecto pola LIX galega?

En xeral a LIX merecería máis respecto, máis coñecemento e recoñecemento. Moito máis. Polo que sei, non hai autor de LIX ao que non lle preguntasen nalgún momento: «E para cando un libro ou unha novela para adultos?» iso creo que o resume todo.

  1. Apunta un par de iniciativas necesarias para promover a lectura de libros infantís e xuvenís galegos e para conseguir unha maior proxección fóra de Galicia.

En xeral, penso que se edita e publica demasiado. E seguramente non todo vale. Publicar menos, máis escollido, implicaría un rango de calidade maior. Un mellor produto imaxino que sería máis doado de «vender» dentro, e fóra. Calidade hai moita, pero moitas veces vese anubrada entre outro moito material non tan bo. Quizais centrar máis o tiro axudaría, pero tampouco coñezo o asunto ao nivel fondo que pode ter un editor, por exemplo. Non estou capacitado para dar mellor resposta.


 

 

Recibimos novidades de Edicións Xerais de Galicia, como
doazón para a
Biblioteca de GÁLIX:


  • Seis leiras e un piano.

  • Formigas, misión Samaín

  • Heartstopper 4





Título: Seis leiras e un piano 

Texto: Claudia Castro
Ilustración: Laura Tova

Editorial: Xerais
Colección: Merlín

+ info: https://www.xerais.gal/libro/de-11-anos-en-diante/seis-leiras-e-un-piano-claudia-castro-9788411106993/





Título: Formigas, misión Samaín
Texto: Pere Tobaruela
Ilustración: Andrés Meixide

Editorial: Xerais
Colección: Formigas

+ info: https://www.xerais.gal/libro/formigas/formigas-mision-samain-pere-tobaruela-9788411106986/




 


Título
: Heartstopper 4
Autora: Alice Oseman

Editorial: Xerais
Colección: Sopa de libros

+ info: https://www.xerais.gal/libro/sopa-de-libros/heartstopper-4-alice-oseman-9788411106641/