 |
| Foto: Álvaro Ballesteros |
Helena Villar Janeiro vén de ser elixida Socia de Honra 2015 de Gálix. Co gallo deste nomeamento, celebraremos o 9 de decembro un acto para homenaxeala no que participará o alumnado do IES Xelmirez I de Santiago de Compostela ás 13:30.
Con ela, ademais, inauguramos esta sección de Coñece a..., coa que queremos ofrecervos unha ollada sobre os nosos socios e socias. Grazas, Helena, por adicarnos o teu tempo e verbas!
[COÑECE A HELENA]
 |
| Foto: Jorge M. de la Calle |
- Nome: Helena Villar Janeiro
- Lugar de nacemento: Becerreá (Lugo)
- Data de nacemento: 28/09/1940
- Blog / Twitter / Facebook
- OBRA
- PREMIOS
- ENTREVISTA
Helena estudou Maxisterio en Lugo e, posteriormente, licenciouse en Filosofía e Letras, na sección de Pedagoxía, na Universidade de Madrid. Exerceu de profesora de ensino primario e secundario ata a súa xubilación, no IES Xelmírez I de Santiago de Compostela. Está casada co tamén escritor Xesús Rábade Paredes e é nai da poeta, profesora e investigadora María do Cebreiro e do músico Abe Rábade.
Como escritora, cultivou varios xéneros, pero cunha atención especial á literatura infantil e xuvenil. Ademais, pertenceu ao colectivo poético Cravo Fondo. Entre os anos 2005 e 2012, Helena foi presidenta da Fundación Rosalía de Castro e membro do Plenario do Consello da Cultura Galega.
Ademais, foi cofundadora de GÁLIX e vicepresidenta da primeira xunta directiva.
Helena é, tamén, colaboradora habitual de prensa e tradutora, e ten realizadas varias exposicións de fotografía creativa, case sempre acompañada de nanorrelatos ou haikus.
[OBRA]
POESÍA
- Alalás, 1972, edición da autora.
- Rosalía no espello, 1985, Patronato Rosalía de Castro.
- Festa do corpo, 1994, Deputación da Coruña.
- Album de fotos, 1999, Espiral Maior.
- Nas hedras da clepsidra, 1999, Edicións do Castro.
- Pálpebra azul, 2003, PEN Clube de Galicia.
- Remontar o río, 2014.
- O sangue na paisaxe, 1980, Edicións do Cerne Minor.
- No aló de nós, 1981, Universidade de Santiago.
- Cabeleira de pedra, (con traducións a outras linguas europeas e fotografías de Xaquín Novoa), 1993, Consorcio de Santiago/Galaxia.
- Cabeleira de pedra, 2004, Editorial Compostela/Concello de Santiago.
- Dona e Don (poesía), 2004, Galaxia.
LITERATURA INFANTIL E XUVENIL
- O día que choveu de noite, 1985, Galaxia.
- Viaxe a Illa Redonda, 1987, Galaxia.
- Vermiño, 1988, Galaxia.
- A cidade de Aldara, 1989, Casals.
- Ero e o capitán Creonte, 1989, S. M.
- Patapau, 1989, Ir Indo.
- A canción do Rei, 1992, Galaxia.
- Don Merlo con chaqueta, 1993, Xerais.
- Contos do paxaro azul, 1994, Sotelo Blanco.
- Novos contos para nenos, 1994, Citania.
- A voda do papá, 1994, Obradoiro.
- A campá da lúa, 1999, Xerais.
- O avó de Pipa, 2000, Bruño.
- Belidadona, 2003, Edelvives.
- Na praia dos lagartos, 2004, Edicións do Castro.
- Raúl, 2005, Galaxia.
- Rosalía, 2006, Fundación Rosalía de Castro. Biografía para nenas e nenos.
- O souto do anano, 2007, Obradoiro-Santillana.
- Un rato na casa, 2008, Galaxia.
- O caderno de Edua, 2010, Xestión Literaria Galega.
- As señoras cousas, 2014, Galaxia.
- O caderno de Edua, 2015, Sushi Books.
- O libro de María (cancións), 1984, Consellería de Cultura.
- O libro que non se quería pechar (relatos e poemas), 1984, SM.
NARRATIVA
- O enterro da galiña de Domitila Rois, 1991, Galaxia.
- A tarde das maletas, 1992, Contos do Castromil.
- O cadro, 1993, Relatos do Pedrón.
- Morrer en Vilaquinte, 1980, Universidade de Santiago.
- Contos de nós e da xente (narrativa), SM, Madrid, 1983
ENSAIO
- Os equipos de normalización lingüística nos centros de ensino, 1993, Xunta de Galicia.
- Delas, 1999, Toxosoutos.
- Paseos literarios, 2001, Xunta de Galicia.
- Feminino plural, 2003, El Correo Gallego.
- Símbolos de Galicia (ensaio), 1971, Patronato Rosalía de Castro.
- Lección conmemorativa sobre Rosalía (ensaio), Patronato Rosalía de Castro, Santiago, 1980
- Eduardo Blanco Amor con Auria ó fondo, 1993, Xunta de Galicia.
OUTROS XÉNEROS
- O sabor da terra. Encontro cos cogomelos, guía de busca que inclúe unha parte literaria e outra gastronómica, 2005, Galaxia.
[PREMIOS]
- Premio Patronato Rosalía de Castro para Mestres e Pedagogos en 1979, pola obra en común con Xesús Rábade Paredes Símbolos de Galicia. A bandeira, o escudo e o himno.
- Premio Galicia de Narrativa da Universidade de Santiago no 1980, pola obra en común con Xesús Rábade Paredes Morrer en Vilaquinte.
- Premio Xosé María Chao Ledo, Concello de Vilalba, 1980.
- Premio Galicia da Universidade de Santiago no 1981, pola obra en común con Xesús Rábade Paredes No aló de nós.
- Premio Manuel Antonio no 1981, pola obra en común con Xesús Rábade Paredes O sangue na paisaxe.
- Premio Eusebio Lorenzo Baleirón no 1991, por Nas hedras da clepsidra.
- Premio Modesto R. Figueiredo no 1991, por O cadro.
- Accésit do Premio Miguel González Garcés no 1994, por Festa do corpo.
- Premio Puro Cora de Xornalismos, 1995, El Progreso.
- Premio Arume de literatura infantil outorgado pola Fundación Xosé Neira Vilas no 2003, por Na praia dos lagartos.
PREMIOS E DISTINCIÓNS Á OBRA INFANTIL
- Patronato Rosalía de Castro (ensaio).
- Barco de Vapor (2º) (narrativa).
- Valmiñor (contos).
- Arume (poesía).
- White Raven (1990 e 1994).
- Lista de Honra do IBBY (2002 e 2004).
- Membro de honra do Seminario da Paz.
- 21 mulleres galegas, 21 historias cotiás, da Fundación Iniciativas 21, 2009.
- Día Internacional da Muller, 2010 do Concello de Santiago de Compostela.
- Galegos do mes de xullo, (conxuntamente con Xesús Rábade) de El Correo Gallego, pola súa traxectoria na defensa e promoción da lingua e da cultura galega, 2008.
- Alecrín dourado 2013, da FEGALCAT, polo labor poético e a defensa de Rosalía de Castro.
- Hectómetro Literario nº 8 do Paseo dos Soños (conxuntamente con Xesús Rábade) da Asociación Xermolos de Guitiriz no ano 2013.
- Premio Picadillo (cultura) do Forum Gastronómico 2014, pola defensa e difusión da gastronomía galega a través da obra literaria.
- Membro de honra da asociación ecoloxista e de desenvolvemento rual Castiñerio e Nogueira, 2013.
- Foi epónimo da Primeira Edición de Relatos pola Igualdade convocado por Bolboreta Animación en colaboración con varios Concellos (2014)
[PREGUNTAS A HELENA]
A túa formación é de letras, foi o amor pola escritura o que te levou aos teus estudos ou sucedeu á inversa?
Estudei Maxisterio por imperativo económico. O que me gustaba era a música, pois tiña cualidades e vocación para ser soprano. Unha vez mestra, licencieime no que máis se parecía ao meu traballo, a daquela Especialidade en Pedagoxía dentro de Filosofía e Letras. Non abandonei as artes, aínda que finalmente só seguín coa literatura. A afección pola pintura, que abandonei ao naceren os nenos porque era un perigo para eles, retomeina agora a través da fotografía artística.
Como cres que avanzou ou cambiou o teu xeito de escribir e de enfrontar aos textos novos co tempo?
Unha ten que vivir todo o tempo do seu tempo. Ultimamente publico cousas nas redes sociais (en Facebook e os blogues Tirar do fío e Galego na rede), precisamente por adaptarme aos novos tempos. A maneira de escribir non cambia para o que viñas facendo sempre, pero hai que ter en conta por que medio vai ser difundido o texto, porque nin é o mesmo público o receptor nin se percibe da mesma forma. Estas publicacións directas nas que percibes a reacción de quen le fíxome baixar moito á realidade como escritora. Estou moi agradecida a esta nova experiencia.
Se cadra non queda bonito dicilo, pero todas temos algún texto, libro ou garabato favorito de entre todas as nosas creacións. Cal destacas ti da túa produción?
Todo o que decides publicar é porque che gusta. Logo hai circunstancias que fan dun libro algo especial, non porque che guste máis ou menos senón polas circunstancias en que foi escrito e por outra chea de circunstancias. Pola fermosura do libro como obxecto de arte, non hai dúbida que teño unha predilección especial por Remontar o río. Tamén hai que recoñecer que quen pode facer esa distinción é quen le. E ás veces marabíllate o que elixen, non porque ti non o valores senón porque non esperabas que outras persoas lle ían dar esa importancia.
Que consellos che gustaría darlles ás novas xeracións de autores/as galegos/as? Que pensas das novas fornadas creadoras de Galiza?
O primeiro consello pode parecer elemental, pero é imprescindible: que aprendan a lingua. Non se pode escribir nun idioma que non se domina cabalmente. E o segundo, que lean os clásicos, que son os grandes mestres, aínda que despois se elixan, como parece normal, camiños novos. Sen unha formación clásica non hai base para tomar ningún camiño.
Tes algún proxecto en marcha do que che gustaría contarnos?
Hoxe estou moi entusiasmada coa produción de poesía e imaxe. Pero sigo simultaneando a escrita de sempre: poesía, narrativa e artigos de prensa. Colaboro en proxectos literarios –a miña obra solta é abundantísima– e preparo unha especie de memorias, porque teño xa unha vida bastante longa e moitas experiencias que contar. A vida foi moi xenerosa comigo dándome tantas oportunidades para coñecer mundo e moitos mundos.
Por último, gustaríanos pedirche algunha recomendación de LIX, deste ano ou de anos anteriores. Que cres que deberiamos ler (se non o fixemos xa)?
Hai tanta produción para estas idades que non me atrevo a dar consellos. Pero si podo falar dos libros para a infancia que moito me gustaron e animaron a escribir cando empezaba a facer cousas para María e Abelardo: O bosque de ouriol (Arcadio López Casanova, 1973), Le Petit Prince (Antoine de Sanit Exupéry, 1943), Platero y yo (Juan Ramón Jiménez, 1917). Tamén exerceron moita influencia as cancións infantís populares francesas, tanto que unha delas motiva a noveliña A canción do rei. Por raro que pareza, nunca me interesou a novela de aventuras, nin de misterio, nin de medo. Pasei moito medo de nena e despedinme del. Incluso lle estou trucando algúns contos populares á miña neta.
Grazas, Helena, por compartir tantos anos con nós en Gálix.
