Este libro encantoume (febreiro 2018)

FEBREIRO, 2018

Recomendamos: A batalla da pequena Chañan Curi Coca, de Rosa Aneiros.

Hai razóns para recear de certo abuso dos libros dirixidos ao lectorado infantil cun enfoque didáctico instrumental, sexa de tipo moral ou educativo. Pero máis lamentable sería que por esa razón se condenase a calquera texto por adoptar un ton combativo a favor de determinados valores sociais. Vén esta nota previa a conto, nunca mellor dito, do último libro aparecido da escritora Rosa Aneiros dentro da colección Merlín. É Rosa Aneiros unha das autoras máis recoñecidas  da novelística galega recente, cultivadora tamén frecuente da literatura dirixida ao público infantil ou mozo.
En A batalla da pequena Chañan Curi Coca afronta un tema que eu saiba ata o de agora pouco ou nada visitado, e certamente difícil de afrontar ao dirixirse a un público lector infantil: os desafiuzamentos. O breve relato é protagonizado por unha parella de irmáns, Miguel e Noelia, e a súa nai, que pronto descubriremos se atopan en difícil situación económica, pois a nai está en paro, e a ameaza de perder a vivenda é inminente. A habilidade da autora reside en, sen perder a dimensión cruamente realista do contexto e do propio relato, introducir un relato paralelo que instala unha segunda dimensión fantástica e mesmo épica. Esta segunda dimensión aséntase na figura da irmá menor, Noelia, que transforma a mísera realidade circundante nunha epopea heroica, proxectando sobre aquela as historias da loita anticolonial dos incas que lle contaba a súa avoa, outra figura esencial malia a súa ausencia na acción inmediata do relato. Deste xeito, os policías que veñen executar o desafiuzamento trócanse en soldados do exército invasor, os manifestantes que apoian á familia nos “soldados pururauca” defensores do territorio, e a propia Noelia desdóbrase na pequena Chañan Curi Coca do título.
Se cadra alguén podería obxectar o final feliz un chisco forzado, cando por desgraza, tanto no caso dos incas como no de tantas familias vítimas dos desafiuzamentos, os “invasores” acabaron gañando as guerras. A miña opinión é que a autora tamén aquí atopa un recurso intelixente, que se vai facendo visible lentamente case desde o inicio do propio relato, e que de novo se insire no metarrelato épico co que a pequena Noelia se protexe da hostilidade da situación que lle toca vivir. E que, por certo, acaba introducindo un novo tema social de non menor interese: o dos anciáns que viven sós e que se resisten a abandonar os seus domicilios de toda a vida.
Respecto da linguaxe, a autora usa un rexistro sen grandes complicacións léxicas, doadamente accesible para o lectorado das idades ás que se dirixe, mais sen renunciar a un sobrio nivel literario. Aínda que en ningún momento se nos indica cal é a localidade onde transcorre a acción do relato, o uso da expresión “a moito filispín”, idiosincrática da zona de Ferrol, dános unha pista e ao mesmo tempo amosa o coidado da autora na procura dunha linguaxe próxima aos usos dunha comunidade falante concreta.
As ilustracións son de Almudena Aparicio, sinxelas e funcionais, e das que eu destacaría as orlas que presiden cada páxina e que van marcando os cambios nas situacións do relato.

Miguel Vázquez Freire

______________________________

GÁLIX aporta cada mes unha reseña feita por algún socio para a sección Este libro encantoume da OEPLI, ao igual que o resto de seccións. Todos os meses poderás ver as recomendacións das seccións aquí, na web da OEPLI e as de GÁLIX, ademais, no noso blog (bota un ollo na barra lateral!). Se queres colaborar coas túas reseñas para esta sección, non dubides en nos contactar.